Liczby nie do pominięcia

 

W 2018 roku w Polsce było około 17,6 miliona odbiorców energii elektrycznej. Ponad 90% z nich stanowili odbiorcy w grupie taryfowej G, w tym 15,1 mln to gospodarstwa domowe[1] . Udział gospodarstw domowych w krajowym zużyciu energii wyniósł 18,2%. Zużycie energii elektrycznej wzrosło o 13,8% w porównaniu z rokiem 2002.[2]

 

Udział źródeł odnawialnych w energii końcowej zużywanej w 2018 roku wyniósł 11,28% przy założonym celu 15% w roku 2020.[3] .

 

Ponad 38 mln Polaków zamieszkuje około 5,5 mln budynków, z czego około 5 mln budynków jednorodzinnych i około 530 tys. budynków wielorodzinnych.

 

Według GUS[4] , największa liczba mieszkań (36,8%) została wybudowana w latach 1961-1980. Około 30% budynków jest nieocieplonych lub bardzo słabo ocieplonych. 45,4% gospodarstw domowych wykorzystuje urządzenia grzewcze na paliwa stałe, głównie węgiel i drewno. 65,1% energii zużywanej przez gospodarstwa domowe przeznaczone było na ogrzewanie pomieszczeń . Raport resortu zdrowia wskazuje, iż 85% węgla spalanego w gospodarstwach domowych na terenie UE spalane jest w polskich gospodarstwach domowych.

 

Pomimo poprawy podstawowych wskaźników efektywności energetycznej wciąż mamy wiele do zrobienia w tym obszarze. Zużycie energii końcowej na m2 przez polskie gospodarstwa domowe jest znacząco wyższe, niż zużycie w najbardziej efektywnych gospodarkach.

 

A gra jest warta świeczki. Polski system energetyczny musi przejść niełatwą i kosztowną transformację. Musimy skutecznie poprawić jakość powietrza, z którą mamy poważny problem, w przeważającej mierze spowodowany właśnie przez gospodarstwa domowe. Niska emisja przyczynia się do przedwczesnych zgonów od 19 do 22 tys. osób rocznie w Polsce. Powoduje także koszty w wysokości kilkudziesięciu miliardów złotych rocznie, związane z kosztami leczenia czy utratą dochodów. Jednocześnie musimy zaadresować problem ubóstwa energetycznego.

 

W Polsce są prowadzone kampanie informacyjne i funkcjonują programy wsparcia, w tym wsparcia finansowego, zachęcające do działań poprawiających efektywność energetyczną i promujące korzystanie z ‘czystej energii’.

 

Skuteczność tych programów jest jednak mocno ograniczona - zarówno przez ograniczenia finansowe, ograniczony zasięg, formę, jak i przez słabe zaangażowanie i brak konkretnych działań podejmowanych przez odbiorców. Część konsumentów po prostu nie wie jak, gdzie i co trzeba zrobić, by efektywniej korzystać z energii i wody, oszczędzać i dbać o środowisko. Dla większości jednak problemem nie jest zupełny brak wiedzy, a:

 

•   naturalna niechęć do zmiany, ryzyka,

•   postrzeganie wyższych kosztów niż korzyści,

•   nieufność i ostrożność w odbiorze oferty rynkowej; „…wiemy i zgadzamy się ale … nie robimy….”

 

W poszukiwaniu rozwiązań, czyli „Behawioralne programy poprawy efektywności energetycznej”.

 

Problem luki pomiędzy wiedzą, utożsamianiem się z wartościami, a faktycznym działaniem można rozwiązać wykorzystując wiedzę o naszych zrachowaniach i mechanizmach je warunkujących, oraz odpowiednie narzędzia. Behawioralne programy poprawy efektywności energetycznej, oddziałują na odbiorców, trwale zmieniając ich zachowania. Edukują, motywują i prowadzą do podjęcia konkretnych działań.

 

Jak to działa?

 

Użytkownikom programu udostępniane są narzędzia, oferujące konkretne korzyści w oparciu o spersonalizowane i interaktywne treści. Podstawowym kanałem jest strona www / aplikacja web; mogą być też wykorzystane inne kanały komunikacji (aplikacje społecznościowe, email, poczta, sms, aplikacje mobilne, telefon aż po spotkania, czy konkursy w lokalnych społecznościach).

 

Przykładem takiego narzędzia może być “domowy raport energetyczny” (ang. HER - home energy report) przygotowany indywidualnie dla danego gospodarstwa domowego. Użytkownik buduje profil i uczestniczy w tworzeniu raportu. Ma możliwość uzyskania indywidualnej oceny dla swojego domu, szacunków związanych z potencjałem oszczędności energii, redukcją kosztów i ograniczeniem wpływu na środowisko. Udostępniane są porównania i inne mechanizmy grywalizacji dodatkowo motywujące do budowy profilu i podejmowania działań. Proces nie jest jednorazowy, a działania i interakcje wpływają na “profil” użytkownika. Część proponowanych działań przynosi efekty w wyniku samej zmiany zachowań użytkowników bez ponoszenia kosztów inwestycyjnych. Inne działania mogą wymagać inwestycji i skorzystania z produktów i usług.

 

Zestaw narzędzi wykorzystywanych w ramach programów behawioralnych dobierany jest tak, aby przeprowadzić użytkowników przez określone ścieżki, od świadomości, edukacji do pożądanych działań i korzyści. Ważny jest czas, komunikat, doświadczenie użytkownika, informacje zwrotne i odpowiednio dobrane bodźce, często pochodzące od partnerów programu. Wykorzystywane są nowoczesne technologie przetwarzające duże ilości danych z wielu źródeł. Zapewniają one wszystkim uczestnikom programu dostęp do odpowiednich i przydatnych do podjęcia działań informacji.

 

Programy mają najczęściej docelowy zasięg ogólnokrajowy, zaczynając od wybranych mniejszych obszarów / grup. Kierowane są przede wszystkim do gospodarstw domowych oraz małych i średnich przedsiębiorstw - jako odbiorców / użytkowników końcowych.

Partnerami programów są zazwyczaj instytucje rządowe i władze lokalne, firmy energetyczne, podmioty zobowiązane do promocji efektywności energetycznej, dostawcy usług i produktów.

 

 

Rezultaty

 

Behawioralne programy poprawy efektywności energetycznej realizowane są od prawie 10 lat w USA a także w innych krajach np. w Wielkiej Brytanii czy Japonii. Analiza rezultatów[5] pokazuje, że programy behawioralne powodują średnią, roczną redukcję zużycia energii na poziomie od 1,5 do 3 % jedynie w wyniku zmian zachowań odbiorców. Dodatkowo zwiększają one udział w innych programach poprawy efektywności energetycznej, zwiększają ich skuteczność i pozwalając na dalszą redukcję zużycia energii, nawet do 20-40%. Programy behawioralne prowadzą do trwałych zmian zachowań a ich efekty utrzymują się przez wiele lat. Są one także jednym z najtańszych i najbardziej efektywnych kosztowo narzędzi i jako takie, wspierane i finansowane są powszechnie przez środki i fundusze krajowe i regionalne.

 

 

Potencjalne oszczędności w Polsce

 

Zakładając, że w programach behawioralnych w Polsce weźmie udział co drugie gospodarstwo domowe, a wpływ programów pozwoli na:

 

•   2 % średnioroczną oszczędność energii w wyniku zmiany zachowań, oraz przyczyni się do

•   5% średniorocznej redukcji zużycia energii w wyniku podjęcia działań takich jak termomodernizacja, wymiana systemów ogrzewania i urządzeń

 

da to średnioroczne oszczędności na poziomie[6] :

 

•   3,5 TWh zaoszczędzonej energii (300 946 Toe),

•   731 mln PLN zaoszczędzonych kosztów energii,

•   redukcję emisji CO2 o 1,32 mln ton

•   redukcję emisji SOx o 2 789 ton

•   redukcję emisji NOx o 1 411 ton

•   redukcję emisji CO o 11 501 ton

•   redukcję emisji pyłów (TSP) o 2 063 ton

•   średnio, na gospodarstwo domowe oszczędność 480 kWh, 100 pln, 181 kg CO2, 0,28 kg pyłów TSP

 

Miejmy nadzieję, że już wkrótce, w Polsce, programy behawioralne pomogą nam ograniczyć ilość marnotrawionej energii, koszty i poprawią komfort życia wspierając walkę o zdrowe powietrze.